In de oude stationshal van Atocha in Madrid staan geen treinen meer. Hoge weelderige palmen reiken bijna tot de boogvormige overspanning. Mensen leunen op een reling langs een vijvertje en kijken naar de tropische schildpadden. De paradijselijke sfeer contrasteert met mijn herinnering aan de berichten over Atocha-station. Op 11 maart 2004 ontploffen in de ochtendspits drie bommen in het metrostation onder het oude treinstation. 191 mensen komen om en er vallen 1800 gewonden. De aanslag wordt gepleegd door moslim extremisten die zijn geïnspireerd door Al Qaïda. Het is die dag precies twee jaar en zes maanden na de aanslagen in de Verenigde Staten.
We lopen via Atocha naar het Reina Sofia museum voor moderne kunst. Hier hangt de Guernica van Pablo Picasso en die wil ik zien. Het schilderij hangt als enig kunstwerk in de grootste zaal. Ik ben meteen diep onder de indruk. Het doek is bijna acht meter lang en drie-en-een-halve meter hoog. Dieren, mensen, geweld, chaos, licht en donker; de emotie straalt van het doek. Het paard is doorboord met een speer en het brult van pijn. Een man ligt met de armen gespreid op de grond, met een gebroken zwaard in zijn hand. Een wanhopige vrouw strekt de armen, nek en hoofd ten hemel, van onder en boven belaagd door vuur. Een andere vrouw draagt een dood kind en schreeuwt haar verdriet uit.
Picasso begon aan dit schilderij nadat hij het schokkende nieuwsbericht had gelezen van de Time-journalist George Steer. Die zag de gruwelijke gevolgen van het bombardement op 26 april 1937 op het stadje Guernica in Spaans Baskenland. Duitse Nazi-bommenwerpers wierpen een tapijt van bommen op het stadje ter ondersteuning van generaal Franco tijdens de Spaanse burgeroorlog. De Nazi’s gebruikten deze actie om een nieuwe oorlogstactiek te testen, die zij later in hun ‘Blitzkrieg’ toepasten. Denk aan Rotterdam.
Er is een hele bibliotheek vol geschreven over de symboliek van het schilderij. Picasso wilde geen duiding geven. Hij zei: “Deze stier is een stier en dit paard is een paard ….. maar instinctief, onbewust, maak ik het schilderij om het schilderij. Ik schilder de dingen voor wat ze zijn”. Hij voltooide het doek al na zes weken. Het werd tentoongesteld op de wereldtentoonstelling in juni 1937 in Parijs en reisde vervolgens de wereld rond. Na de dood van Franco en het herstel van de democratie keerde het schilderij terug naar Spanje. Ik vind de Guernica de krachtigste kunstuiting tegen oorlog en geweld die ik ooit zag. Voor de slachtoffers van de aanslag van Atocha is in het Retiropark nabij het station een groen monument opgericht met 191 bomen. Maar ook hun lijden wordt met de Guernica krachtig verbeeld.
